Η αθηναϊκή δημοκρατία δεν είχε κανένα σύνορο ανάμεσα σε διοίκηση και πολίτες. Κάθε πολίτης, από την ενηλικίωσή του ώς το θάνατό του, ήταν ένας μεταξύ των ανωτάτων αρχόντων του κράτους, των εκκλησιαστών, δηλαδή των μετεχόντων εκκλησίας του Δήμου. Οι πολίτες της αθηναϊκής δημοκρατίας είχαν απεριόριστη ενημέρωση, αντίθετα απ’ ό,τι συμβαίνει στις νέες δημοκρατίες. Περίπου 1200 πολίτες απασχολούνταν καθημερινά για ένα χρόνο με τη διαχείριση των δημοσίων υποθέσεων ως βουλευταί και άρχοντες. Κάθε Αθηναίος πολίτης είχε ίσες πιθανότητες να διατελέσει άρχων μία φορά στη ζωή του και βουλευτής δύο φορές. Στο διάστημα του έτους γίνονταν έως και 40 τακτικές εκκλησίες του Δήμου και μερικές ακόμη έκτακτες. Κατ’ αυτές οι πολίτες ήσαν ο κυρίαρχος λαός.
Ο Δήμος: Μετείχαν όλοι οι πολίτες ισότιμα, αποφάσιζε για όλες τις κρατικές υποθέσεις, εξωτερικές και εσωτερικές, σπουδαίες και ασήμαντες, λάμβανε μέρος στις διπλωματικές διαπραγματεύσεις και έδινε οδηγίες σε στρατηγούς για στρατιωτικές επιχειρήσεις. Επιτηρούσε τη Βουλή και όλους τους άρχοντες. Μπορούμε να πούμε ότι ο Δήμος είχε αρμοδιότητες που σήμερα έχουν η Βουλή (νομοθετική), και η Κυβέρνηση (την εκτελεστική, ως ελέγχων τα εκτελεστικά όργανα, Βουλή και άρχοντες) και επί πλέον μερικές δικαστικές.
Η Βουλή των πεντακοσίων: Πρόδρομος των σημερινών βουλών μόνον ως προς το ότι τη συγκροτούσαν αντιπρόσωποι του λαού. Κατά τα λοιπά, από τη μια μεριά δεν είχε τις εξουσίες μιας σημερινής βουλής: δεν νομοθετούσε ούτε έδινε ψήφο εμπιστοσύνης σε μια κυβέρνηση, που άλλωστε δεν υπήρχε στην αθηναϊκή δημοκρατία. Από την άλλη μεριά είχε διαφορετικές αρμοδιότητες. Κατά το πρότυπο της Βουλής των τετρακοσίων, του Σόλωνα, είχε ως αρχική αποστολή να επεξεργάζεται τα σχέδια των ψηφισμάτων του Δήμου. Αργότερα επιφορτίσθηκε να επιτηρεί την εκτέλεση των ψηφισμάτων και τη διοίκηση του κράτους.
Άρειος Πάγος: Λειτουργούσε ως ένα δικαστήριο που έκρινε πολίτες κατηγορούμενους για φόνο εκ προμελέτης ή εμπρησμό.
Εφέται: Δικαστήριο που έκρινε πολίτες κατηγορούμενους για αθέλητη ανθρωποκτονία και μετοίκους κατηγορουμένους για ανθρωποκτονίες κάθε είδους.
Ηλιακά Δικαστήρια: Θεωρούμενα ως αντιπροσωπευτικά του Δήμου (λαϊκά δικαστήρια), αποφάσιζαν ανέκκλητα για διάφορες υποθέσεις, δημόσιες και ιδιωτικές. Για κάθε υπόθεση σχηματιζόταν ένα Δικαστήριον από εκατοντάδες Ηλιαστών που κληρώνονταν. Ηλιασταί ήσαν έξι χιλιάδες Αθηναίοι.
Διακυβέρνηση: Η αθηναϊκή δημοκρατία δεν είχε θεσμό ανάλογο με τη σημερινή κυβέρνηση. Αντίθετα είχε πλήθος αρχόντων και επιτροπών αρχόντων χωρίς ουσιαστικές εξουσίες. Τα μέλη των επιτροπών ήταν ισότιμα, συναρμόδια και συνυπεύθυνα. Έτσι και οι μεμονωμένοι άρχοντες και οι επιτροπές αρχόντων μπορούν να θεωρηθούν ως απλοί λειτουργοί της διοικήσεως.
Οι Αθηναίοι αναδείκνυαν τους βουλευτές και τους περισσότερους άρχοντες με κλήρωση, για θητεία ετήσια και μη ανανεώσιμη.
Οι βουλευτές και οι άρχοντες εισέπρατταν ημερήσια αποζημίωση κατά τη διάρκεια της θητείας τους. Επίσης κάθε συμμετοχή σε συνεδρίαση του Δήμου ή του ηλιαστικού Δικαστηρίου αποζημιωνόταν. Αυτές οι αποζημιώσεις, μισθοί, επέτρεπαν στους φτωχότερους πολίτες να ασκήσουν τα δικαιώματά τους δίχως να υποστούν στερήσεις.
Ο λαός έλεγχε στενά τους άρχοντες. Πριν αναλάβουν καθήκοντα, περνούσαν από δοκιμασία. Κατά τη θητεία τους, σε κάθε πρυτανεία, παρουσίαζαν τους λογαριασμούς τους σε μια επιτροπή και, αργότερα, στην κυρία εκκλησία κάθε πρυτανείας, η οποία επικύρωνε ή όχι τη διαχείρισή τους. Στο τέλος της θητείας τους, έδιναν λογαριασμό για το σύνολο των δημοσίων χρημάτων που είχαν διαχειρισθεί.
tsantiri.gr
