Τη διενέργεια δημοψηφίσματος το φθινόπωρο για την προώθηση «των μεγάλων αλλαγών που έχει ανάγκη η χώρα», προανήγγειλε ο Πρωθυπουργός κατά την ομιλία του στη Βουλή την Κυριακή 19 Ιουνίου, με την οποία άρχισε η διαδικασία για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση.
Ελλάδα και δημοψηφίσματα
Ο θεσμός του δημοψηφίσματος με τον οποίο εκφράζεται η λαϊκή βούληση πάνω σε σημαντικά εθνικά, πολιτικά ή πολιτειακά θέματα μ' ένα «ναι» ή ένα «όχι», είναι μία από τις θεσμικές εκδηλώσεις άμεσης δημοκρατίας που επιβίωσε από τα αρχαία χρόνια. Στην αρχαία Αθήνα τα δημοψηφίσματα εφαρμόζονταν μέσω του (εξ)οστρακισμού. Το πρώτο δημοψήφισμα στην ιστορία του ελληνικού κράτους διενεργήθηκε από την κυβέρνηση Ράλλη στις 22 Νοεμβρίου (παλαιό ημερολόγιο) / 5 Δεκεμβρίου 1920. Στο δημοψήφισμα δεν πήραν μέρος οι Φιλελεύθεροι. Στις 6 Δεκεμβρίου (παλαιό ημερολόγιο) / 19 Δεκεμβρίου ξαναγύρισε ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α'. Μετά από αυτή την κατάληξη οι συμμαχικές δυνάμεις παύουν να υποστηρίζουν την Ελλάδα και δίνουν την υποστήριξή τους στην Τουρκία, με επακόλουθο την Μικρασιατική καταστροφή.
Το δημοψήφισμα του 1924 έγινε στις 13 Απριλίου από τη Δ΄ Συντακτική Εθνοσυνέλευση. Η Μοναρχία καταργήθηκε στις 25 Μαρτίου 1924 και προκηρύχθηκε δημοψήφισμα για την επικύρωση της απόφασης της Συντακτικής.
Το δημοψήφισμα που έγινε στις 3 Νοεμβρίου 1935, έμεινε στην ιστορία σαν Νόθο δημοψήφισμα. Διενεργήθηκε από τη δικτατορική κυβέρνηση του Γ. Κονδύλη που συγκάλεσε την Ε΄ Εθνική Συνέλευση για να καταργήσει το πολίτευμα της Αβασίλευτης δημοκρατίας.
Την 1η Σεπτεμβρίου 1946, στο δημοψήφισμα που διενεργήθηκε από την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη, οι επιλογές ήταν τρεις: υπέρ ή κατά της επανόδου του Βασιλιά και υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Το ΚΚΕ απείχε από τις βουλευτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946, αλλά συμμετείχε στο δημοψήφισμα.
Το Δημοψήφισμα του 1968 υπήρξε το πρώτο από τα 2 δημοψηφίσματα-παρωδίες που διενέργησε η Χούντα των Συνταγματαρχών. Διεξήχθη την Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου 1968 και το εκλογικό σώμα κλήθηκε να εγκρίνει με «Ναι» ή «Όχι» σχέδιο συντάγματος το οποίο είχε νωρίτερα δημοσιοποιηθεί. Κυρίαρχη στη διαφημιστική εκστρατεία της χούντας ήταν η λέξη «ΝΑΙ», η οποία προωθήθηκε από όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της εποχής.
Το Δημοψήφισμα του 1973 υπήρξε το δεύτερο νόθο δημοψήφισμα της Χούντας. Διεξήχθη την Κυριακή 29 Ιουλίου 1973 και σκοποί του ήταν:
-Να εγκριθεί από το εκλογικό σώμα σχέδιο ψηφίσματος με τον τίτλο
«Περί τροποποιήσεως του από 15ης Νοεμβρίου 1968 Συντάγματος»
-Η εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου της Δημοκρατίας (Γεώργιος Παπαδόπουλος και Οδυσσέας Αγγελής αντίστοιχα) για θητεία 8 ετών
-Να εγκριθεί η πολιτειακή αλλαγή, δηλαδή να εγκριθεί η κατάργηση της μοναρχίας που είχε αποφασίσει και εκτελέσει 2 μήνες νωρίτερα ο δικτάτορας Παπαδόπουλος, όταν με Συντακτική Πράξη (1 Ιουνίου 1973) είχε εγκαθιδρύσει το πολίτευμα της Προεδρικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, με προσωρινό πρόεδρο τον Γεώργιο Παπαδόπουλο.
Για τα τρία ερωτήματα μαζί, οι ψηφοφόροι κλήθηκαν να επιλέξουν με «Ναι» ή «Όχι». Στο δημοψήφισμα εκείνο επετράπη για πρώτη και μοναδική φορά σε εκλογική διαδικασία να ψηφίσουν οι ψηφοφόροι με την αστυνομική τους ταυτότητα, αφού πολύς κόσμος βρισκόταν σε διακοπές, για τα «μπάνια του λαού».
Στις 8 Δεκεμβρίου 1974 έγινε το τελευταίο δημοψήφισμα στην Ελλάδα: για τη μορφή του πολιτεύματος για την επιλογή βασιλευόμενη ή αβασίλευτη δημοκρατία. Το αποτέλεσμα ήταν 69,2% υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας.
Η λέξη «δηµοψήφισµα» συνδέεται µε τραυµατικές εµπειρίες στο ΠΑΣΟΚ. Για παράδειγμα, µια συζήτηση περί δηµοψηφισµάτων οδήγησε εκτός Κοινοβουλευτικής Οµάδας τον Κώστα Σηµίτη, ενώ το ΠΑΣΟΚ ήταν στην αντιπολίτευση. Σε µια κοµµατική συνεδρίαση, ο Γιώργος Παπανδρέου είπε ότι οι κοινοτικές συνθήκες πρέπει να κυρώνονται µε δηµοψήφισµα. Μερικές ώρες αργότερα ο πρώην πρωθυπουργός δεν ανήκε στις τάξεις των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ.
Το δημοψήφισμα του 1924 έγινε στις 13 Απριλίου από τη Δ΄ Συντακτική Εθνοσυνέλευση. Η Μοναρχία καταργήθηκε στις 25 Μαρτίου 1924 και προκηρύχθηκε δημοψήφισμα για την επικύρωση της απόφασης της Συντακτικής.
Το δημοψήφισμα που έγινε στις 3 Νοεμβρίου 1935, έμεινε στην ιστορία σαν Νόθο δημοψήφισμα. Διενεργήθηκε από τη δικτατορική κυβέρνηση του Γ. Κονδύλη που συγκάλεσε την Ε΄ Εθνική Συνέλευση για να καταργήσει το πολίτευμα της Αβασίλευτης δημοκρατίας.
Την 1η Σεπτεμβρίου 1946, στο δημοψήφισμα που διενεργήθηκε από την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη, οι επιλογές ήταν τρεις: υπέρ ή κατά της επανόδου του Βασιλιά και υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Το ΚΚΕ απείχε από τις βουλευτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946, αλλά συμμετείχε στο δημοψήφισμα.
Το Δημοψήφισμα του 1968 υπήρξε το πρώτο από τα 2 δημοψηφίσματα-παρωδίες που διενέργησε η Χούντα των Συνταγματαρχών. Διεξήχθη την Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου 1968 και το εκλογικό σώμα κλήθηκε να εγκρίνει με «Ναι» ή «Όχι» σχέδιο συντάγματος το οποίο είχε νωρίτερα δημοσιοποιηθεί. Κυρίαρχη στη διαφημιστική εκστρατεία της χούντας ήταν η λέξη «ΝΑΙ», η οποία προωθήθηκε από όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της εποχής.
Το Δημοψήφισμα του 1973 υπήρξε το δεύτερο νόθο δημοψήφισμα της Χούντας. Διεξήχθη την Κυριακή 29 Ιουλίου 1973 και σκοποί του ήταν:
-Να εγκριθεί από το εκλογικό σώμα σχέδιο ψηφίσματος με τον τίτλο
«Περί τροποποιήσεως του από 15ης Νοεμβρίου 1968 Συντάγματος»
-Η εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου της Δημοκρατίας (Γεώργιος Παπαδόπουλος και Οδυσσέας Αγγελής αντίστοιχα) για θητεία 8 ετών
-Να εγκριθεί η πολιτειακή αλλαγή, δηλαδή να εγκριθεί η κατάργηση της μοναρχίας που είχε αποφασίσει και εκτελέσει 2 μήνες νωρίτερα ο δικτάτορας Παπαδόπουλος, όταν με Συντακτική Πράξη (1 Ιουνίου 1973) είχε εγκαθιδρύσει το πολίτευμα της Προεδρικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, με προσωρινό πρόεδρο τον Γεώργιο Παπαδόπουλο.
Για τα τρία ερωτήματα μαζί, οι ψηφοφόροι κλήθηκαν να επιλέξουν με «Ναι» ή «Όχι». Στο δημοψήφισμα εκείνο επετράπη για πρώτη και μοναδική φορά σε εκλογική διαδικασία να ψηφίσουν οι ψηφοφόροι με την αστυνομική τους ταυτότητα, αφού πολύς κόσμος βρισκόταν σε διακοπές, για τα «μπάνια του λαού».
Στις 8 Δεκεμβρίου 1974 έγινε το τελευταίο δημοψήφισμα στην Ελλάδα: για τη μορφή του πολιτεύματος για την επιλογή βασιλευόμενη ή αβασίλευτη δημοκρατία. Το αποτέλεσμα ήταν 69,2% υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας.
Η λέξη «δηµοψήφισµα» συνδέεται µε τραυµατικές εµπειρίες στο ΠΑΣΟΚ. Για παράδειγμα, µια συζήτηση περί δηµοψηφισµάτων οδήγησε εκτός Κοινοβουλευτικής Οµάδας τον Κώστα Σηµίτη, ενώ το ΠΑΣΟΚ ήταν στην αντιπολίτευση. Σε µια κοµµατική συνεδρίαση, ο Γιώργος Παπανδρέου είπε ότι οι κοινοτικές συνθήκες πρέπει να κυρώνονται µε δηµοψήφισµα. Μερικές ώρες αργότερα ο πρώην πρωθυπουργός δεν ανήκε στις τάξεις των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ.
Δημοψηφίσματα αλλοδαπά
Το δημοψήφισμα, το referendum του διεθνούς δικαίου, στη σύγχρονή του μορφή πρωτοεφαρμόσθηκε στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ το 1778, όταν ο λαός εκλήθη στις κάλπες για την αποδοχή του σχεδίου Συντάγματος της Πολιτείας. Στην Ευρώπη εφαρμόσθηκε για πρώτη φορά στην Ελβετία, το 1802, όταν ο λαός εκλήθη να επικυρώσει με δημοψήφισμα το Σύνταγμα της νεοσύστατης Ελβετικής Δημοκρατίας. Στην ίδια χώρα, εκλήθη ο λαός σε δημοψήφισμα το 1831 και στη χώρα αυτή θεωρείται γενικά ότι διαμορφώθηκε και ολοκληρώθηκε ο θεσμός της άμεσης προσφυγής στη λαϊκή ετυμηγορία για σημαντικά πολιτικά θέματα. Η Ελβετία θέτει σε εφαρμογή τον θεσμό των δημοψηφισμάτων πάντα Κυριακή και συνήθως 3-4 φορές τον χρόνο, βάσει του Συντάγματος της χώρας. Και όχι μόνο: Οι Ελβετοί κοινωνιολόγοι κατέληξαν στο ότι «η άμεση δημοκρατία οδηγεί στην ευημερία και την ευτυχία».
Στην Κύπρο, το Σχέδιο Ανάν τίθεται προς έγκριση από τους Ελληνοκυπρίους τον Απρίλιο του 2004. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για την αποδοχή ή όχι του σχεδίου είναι ένα ηχηρό όχι της ελληνοκυπριακής πλευράς, με ποσοστό απόρριψης 75,83%.
Η πιο πρόσφατη ενεργοποίηση της επιλογής ενός δημοψηφίσματος στην Ιταλία έγινε μόλις λίγες εβδομάδες πριν, όταν αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί δημοψήφισμα στις 12 και 13 Ιουνίου, με θέμα «Η κατάργηση κάθε προγράμματος που αποσκοπεί στη δημιουργία πυρηνικών κέντρων στην Ιταλία».
Η κεντρική Ευρώπη καλείται να αποφασίσει για την εφαρμογή ή όχι ενός Ευρωσυντάγματος, κοινού για όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρά τον χαρακτηρισμό της Γαλλίας ως της πιο «φιλοευρωπαϊκής» χώρας, ο λαός ψηφίζει όχι, και ακολουθεί την άρνηση και της Ολλανδίας.
Στη Σουηδία, το 2003, οι πολίτες ρωτώνται για την είσοδο της χώρας στην ευρωζώνη και λένε «όχι» στο ευρώ, με ποσοστό 55,9%.
Δεν έχουν περάσει πολλοί μήνες από τη στιγμή που η εξέγερση των Αιγυπτίων οδηγεί στην υποχώρηση του Προέδρου Μουμπάρακ, ενώ με δημοψήφισμα, ο λαός καλείται να αποφασίσει για την εκλογή και τη διάρκεια της προεδρικής θητείας, όπερ ανανέωση μόνο μια φορά (συνολικά δύο τετραετίες).
Η Ιρλανδία είναι η χώρα που λατρεύει τα δημοψηφίσματα, αφού κάθε συνταγματική αλλαγή οφείλει να περάσει πρώτα μέσω δημοψηφίσματος. Περίφημο δημοψήφισμα ήταν αυτό του 1995, οπότε και νομιμοποιήθηκε το διαζύγιο, με ποσοστό 50,3%.
Στην Κύπρο, το Σχέδιο Ανάν τίθεται προς έγκριση από τους Ελληνοκυπρίους τον Απρίλιο του 2004. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για την αποδοχή ή όχι του σχεδίου είναι ένα ηχηρό όχι της ελληνοκυπριακής πλευράς, με ποσοστό απόρριψης 75,83%.
Η πιο πρόσφατη ενεργοποίηση της επιλογής ενός δημοψηφίσματος στην Ιταλία έγινε μόλις λίγες εβδομάδες πριν, όταν αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί δημοψήφισμα στις 12 και 13 Ιουνίου, με θέμα «Η κατάργηση κάθε προγράμματος που αποσκοπεί στη δημιουργία πυρηνικών κέντρων στην Ιταλία».
Η κεντρική Ευρώπη καλείται να αποφασίσει για την εφαρμογή ή όχι ενός Ευρωσυντάγματος, κοινού για όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρά τον χαρακτηρισμό της Γαλλίας ως της πιο «φιλοευρωπαϊκής» χώρας, ο λαός ψηφίζει όχι, και ακολουθεί την άρνηση και της Ολλανδίας.
Στη Σουηδία, το 2003, οι πολίτες ρωτώνται για την είσοδο της χώρας στην ευρωζώνη και λένε «όχι» στο ευρώ, με ποσοστό 55,9%.
Δεν έχουν περάσει πολλοί μήνες από τη στιγμή που η εξέγερση των Αιγυπτίων οδηγεί στην υποχώρηση του Προέδρου Μουμπάρακ, ενώ με δημοψήφισμα, ο λαός καλείται να αποφασίσει για την εκλογή και τη διάρκεια της προεδρικής θητείας, όπερ ανανέωση μόνο μια φορά (συνολικά δύο τετραετίες).
Η Ιρλανδία είναι η χώρα που λατρεύει τα δημοψηφίσματα, αφού κάθε συνταγματική αλλαγή οφείλει να περάσει πρώτα μέσω δημοψηφίσματος. Περίφημο δημοψήφισμα ήταν αυτό του 1995, οπότε και νομιμοποιήθηκε το διαζύγιο, με ποσοστό 50,3%.
Είναι γνωστό ότι απέναντι στο δημοψήφισμα έχουν διατυπωθεί επανειλημμένα επιφυλάξεις και ενστάσεις προς δύο, κυρίως, κατευθύνσεις: Πρώτον, ότι ως θεσμός άμεσης δημοκρατίας νοθεύει και αλλοιώνει τον αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα του πολιτεύματος. Δεύτερον, ότι είναι θεσμός επιδεκτικός προσχηματικής ή καταχρηστικής εφαρμογής, καθώς μπορεί, με επιτηδευμένη διατύπωση των ερωτημάτων, να οδηγήσει στη φθορά τόσο του φιλελεύθερου, όσο και του δημοκρατικού χαρακτήρα του πολιτεύματος.
Τέλος πάντων, ας κάνουμε δημοψήφισμα για το αν θέλουμε εκλογές ή όχι. Ή εκλογές, για το αν θέλουμε τα δημοψηφίσματα...
Τέλος πάντων, ας κάνουμε δημοψήφισμα για το αν θέλουμε εκλογές ή όχι. Ή εκλογές, για το αν θέλουμε τα δημοψηφίσματα...
protagon.gr
